ทฤษฎีการฟัง คืออะไร

ทฤษฎีการฟัง คืออะไร

ทฤษฎีการฟัง (Listening theory) เป็นแนวคิดที่กล่าวถึงกระบวนการฟังของบุคคล ซึ่งเน้น ความสำคัญของการฟังอย่างตรงประเด็นและมีการตีความให้เข้าใจอย่างถูกต้องตามจริง โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเพิ่มความเข้าใจและการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพกับผู้อื่น และให้การฟังเป็นการปรับปรุงทักษะสื่อสารที่ดีขึ้น

การฟัง คือการให้ความสนใจกับเสียงหรือการกระทำ เมื่อฟัง คนๆ หนึ่งจะได้ยินสิ่งที่คนอื่นพูดและพยายามเข้าใจว่าหมายถึงอะไร การฟังเกี่ยวข้องกับกระบวนการทางอารมณ์ การรับรู้ และพฤติกรรมที่ซับซ้อน กระบวนการทางอารมณ์รวมถึงแรงจูงใจในการรับฟังผู้อื่น กระบวนการรู้คิด รวมถึงการทำความเข้าใจ รับและตีความเนื้อหาและข้อความเชิงสัมพันธ์ กระบวนการทางพฤติกรรมรวมถึงการตอบสนองต่อผู้อื่นด้วยการตอบรับทั้งทางวาจาและอวัจนภาษา

การฟังเป็นทักษะในการสร้างปัญหา การฟังที่ไม่ดีอาจนำไปสู่การตีความหมายที่ผิด จึงทำให้เกิดความขัดแย้งหรือข้อพิพาทได้ สาเหตุอื่นอาจเป็นการขัดจังหวะมากเกินไป การไม่ตั้งใจ ได้ยินสิ่งที่คุณต้องการจะได้ยิน การเรียบเรียงความคิดในการตอบสนองเชื่อมโยงกับความจำด้วย

สิ่งสำคัญที่จำเป็นสำหรับการสื่อสารในชีวิตประจำวันและการทำงาน แต่การฟังไม่ใช่เพียงแค่การฟังเสียงเท่านั้น ยังเกี่ยวข้องกับการตีความเพื่อเข้าใจสาระของเสียงและสื่อสาร การฟังอย่างมีประสิทธิภาพจะช่วยสร้างความเข้าใจในเนื้อหาที่มีความซับซ้อนและช่วยให้เราได้รับข้อมูลอย่างเต็มประสิทธิภาพ

ทฤษฎีการฟังมีหลายแนวทางและแบ่งออกเป็นหลายระดับ ระดับพื้นฐานมีการแยกแยะระหว่างการฟังแบบรับรู้สัมผัส การฟังแบบมีส่วนร่วมและการฟังแบบทั่วไป ระดับสูงสุดของทฤษฎีการฟัง เน้นการศึกษาและวิเคราะห์กระบวนการฟังในมิติต่าง ๆ เช่น วัตถุประสงค์ของการฟัง การรับรู้สิ่งที่ได้ฟัง การตีความหมายในการฟัง เป็นต้น

การฟังมี 5 ระดับ

ระดับการฟัง (listening level) คือ ระดับที่แสดงถึงความสามารถของผู้ฟังในการรับรู้และเข้าใจสารสนเทศที่มาจากการพูดหรือเสียง โดยปกติแล้วมีการแบ่งระดับการฟังออกเป็น 5 ระดับ

ระดับที่ 1 ฟังอย่างไม่สนใจ (Ignoring)

การเพิกเฉยเป็นระดับพื้นฐานของการฟัง เมื่อเราใช้ความพยายามที่จะฟังเป็นศูนย์ การฟังโดยไม่มีการให้ความสนใจหรือใจเย็น อาจเป็นเพราะเหตุการณ์ภายนอกที่มีความน่าสนใจมากกว่าเสียงที่ได้ยิน หรือเนื่องจากความเบื่อหน่าย ผู้ฟังสามารถสละสิทธิ์การฟังได้โดยไม่รับรู้

ระดับที่ 2 ฟังแบบแกล้งฟัง (Pretend Listening)

การฟังแบบขอไปที ฟังแล้วแสดงว่าตนมีส่วนร่วมในการฟังแบบพอเป็นพิธี การเสแสร้งของการฟัง ในระดับนี้ อย่างน้อยเราก็ให้ลักษณะการฟังตามชื่อที่บ่งบอก วิธีนี้ใช้ได้ผลดีจนกว่าบุคคลที่เรากำลังพูดด้วยหรือผู้ที่เราควรจะฟังถามคำถามเกี่ยวกับสิ่งที่พวกเขาพูด

ระดับที่ 3 ฟังแบบเลือกฟัง (Selective Listening)

การฟังแบบเลือกสรรเป็นขั้นตอนในทิศทางที่ถูกต้อง เนื่องจากอย่างน้อยต้องเกี่ยวข้องกับการฟังในระดับพื้นฐาน ปัญหาของระดับนี้คือฟังเพียงบางส่วนของข้อความ และมักจะตอบกลับด้วย การฟังประเภทนี้มักส่งผลให้เกิดการสื่อสารที่ผิดพลาดและความเข้าใจผิดที่เพิ่มขึ้น เนื่องจากคู่สนทนาอาจได้ยินส่วนต่างๆ ของการสนทนาเพียงบางส่วนเท่านั้น

ระดับที่ 4 ฟังแบบตั้งใจ (Attentive Listening)

การฟังอย่างตั้งใจเป็นระดับที่ควรพยายามทำบ่อยที่สุดในการปฏิสัมพันธ์ในแต่ละวัน โดยเฉพาะอย่าง ยิ่งในสภาพแวดล้อมการทำงาน ระดับที่ให้ความสนใจกับบุคคลอื่น โดยปกติจะเกี่ยวข้องกับการสบตา การคิดเพื่อทำความเข้าใจ การไตร่ตรอง การเรียบเรียงใหม่ และเครื่องมืออื่นๆ เพื่อให้มีส่วนร่วมอย่างเต็มที่และส่งข้อความไปยังอีกฝ่ายว่า “ฉันมีส่วนร่วมและพยายามที่จะเข้าใจ” ในระดับที่ดีที่สุด การฟังระดับนี้ยังคงขึ้นอยู่กับความสัมพันธ์กับประสบการณ์ส่วนบุคคลหรือกรอบการคิดของเราเอง ความจริงก็คือเรายังมีระดับการฟังขั้นสูงที่สามารถทำได้

ระดับที่ 5 ฟังอย่างมีอารมณ์ร่วม (Empathic Listening)

การฟังแบบมีความเห็นอกเห็นใจเป็นการฟังระดับสูงสุดและเป็นระดับที่ต้องใช้พลังงานทางจิตใจและอารมณ์มากที่สุด มันไปไกลกว่าการฟังอย่างตั้งใจเพราะมันต้องการให้เราโฟกัสและแสวงหากรอบความคิดของบุคคลอื่นโดยใช้ความสามารถในการฟังทั้งหมดของเรา บวกกับหัวใจและความคิดของเรา

ระดับการฟังมี 4 ประเภท

ประเภทของการฟังมี 4 เพื่อสร้างการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น ทุกประเภทมีข้อดีและข้อเสียในสถานการณ์ที่แตกต่างกัน

1. ฟังเพื่อความรู้

รูปแบบนี้ขึ้นอยู่กับคำพูดของผู้พูดโดยไม่ขัดจังหวะหรือขยายความมากเกินไป สามารถใช้เมื่อมีคนคนหนึ่งเพื่อรักษาสมาธิในระหว่างการสนทนา ผู้ฟังที่กระตือรือร้นนั้นเก่งมากในการจับใจความสำคัญและสะท้อนคำพูดของผู้พูด เพื่อให้ผู้พูดรู้สึกว่าได้ยิน

2. ฟังเพื่อประเมินค่า

รูปแบบนี้มีพื้นฐานมาจากการที่ผู้ฟังสนใจในสิ่งที่ผู้พูดพูดและแสดงความเห็นอกเห็นใจต่อความรู้สึก ความคิด หรือประสบการณ์ของพวกเขาด้วยการเชื่อมโยงกับพวกเขาผ่านข้อความเช่น “ฉันรู้ว่าคุณรู้สึกอย่างไร” “ฟังดูยาก” หรือ “คุณสนใจเรื่องนี้” สามารถใช้เมื่อบุคคลหนึ่งแสดงความเข้าใจและความเห็นอกเห็นใจต่อความรู้สึกหรือประสบการณ์ของผู้อื่น

3. ฟังเพื่อความเพลิดเพลินและซาบซึ้ง

สไตล์นี้ขึ้นอยู่กับการฟังเพื่อพิจารณาความคิดและความคิดเห็นของผู้อื่น สามารถใช้เมื่อบุคคลหนึ่งต้องการสร้างความเข้าใจร่วมกันด้วยมุมมองหรือมุมมองที่แตกต่างกันของอีกคนหนึ่ง ผู้ฟังที่มีการรับข้อมูลจากผู้พูดและใช้สิ่งนี้เป็นโอกาสในการพัฒนาความคิดของพวกเขา

4. ฟังแบบไตร่ตรอง

รูปแบบนี้ขึ้นอยู่กับการฟังในลักษณะที่ให้ข้อเสนอแนะแก่ผู้พูด สามารถใช้เมื่อคนๆ หนึ่งต้องการให้กำลังใจหรือรับรองความรู้สึก ความคิด และประสบการณ์ที่อีกคนหนึ่งแบ่งปันกับพวกเขา ผู้ฟังที่ไตร่ตรองให้ดีในการให้ข้อเสนอแนะที่เสริมสร้างความสัมพันธ์ระหว่างพวกเขาและผู้พูด พวกเขายังเข้าใจสิ่งที่กำลังสื่อสารด้วยการเชื่อมโยงประสบการณ์ชีวิตของพวกเขาเอง

ทักษะการฟัง

การพัฒนาทักษะที่สามารถช่วยให้เป็นผู้ฟังที่ดีขึ้นนั้นมีความสำคัญด้วยเหตุผลหลายประการ

1. สร้างความสัมพันธ์

การฟังที่ดีสามารถช่วยคุณสร้างและรักษาความสัมพันธ์ที่ดีในที่ทำงาน การแสดงความสนใจเมื่อต้องสื่อสารกับผู้อื่นสามารถช่วยสร้างความไว้วางใจและพัฒนาความสัมพันธ์ทางวิชาชีพที่เป็นประโยชน์ร่วมกันในระยะยาว การฟังที่ดีสามารถช่วยป้องกันความเข้าใจผิดระหว่างเพื่อนร่วมงาน ปฏิบัติหน้าที่ได้อย่างถูกต้อง และคาดการณ์ความต้องการของลูกค้าได้

2. การเรียนรู้ทักษะใหม่

การฟังอย่างมีประสิทธิภาพเป็นวิธีสำคัญที่จะช่วยเรียนรู้ทักษะใหม่ๆ ในการปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างถูกต้อง เป็นประโยชน์ในการพัฒนาทักษะและนิสัยที่ส่งผลต่อคุณภาพการฟัง การฟังคำแนะนำ คำชี้แนะ และทิศทางของที่ปรึกษาหรือหัวหน้างานอย่างใกล้ชิด สามารถเรียนรู้ทักษะใหม่ ๆ และพัฒนาความสามารถต่าง ๆ ของได้

3. สร้างประสิทธิภาพ

การฟังอย่างตั้งใจสามารถช่วยทำตามคำแนะนำได้อย่างถูกต้อง การปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างถูกต้อง สามารถปรับปรุงประสิทธิภาพการทำงานในที่ทำงาน การฟังคำแนะนำ แนวทาง และข้อกำหนดอย่างใกล้ชิด สามารถหลีกเลี่ยงข้อผิดพลาดและปรับปรุงกระบวนการได้

ฟังอย่างไรให้ได้ผล

เมื่อมีคนพูดเรามักจะตอบสนองมากกว่าการฟัง การฟังเกี่ยวข้องกับการจดจ่อกับสิ่งที่กำลังพูดและ วิธีการพูดเพื่อให้เข้าใจผู้พูด การฟังอย่างมีประสิทธิภาพทำให้เข้าใจข้อความและตอบสนองตามนั้น สิ่งนี้เรียกร้องให้พัฒนา การตอบสนองต่อการฟัง

การฟังอย่างกระตือรือร้นคือการ “ฟัง” อย่างกระตือรือร้น โดยมีสมาธิจดจ่อกับสิ่งที่กำลังพูด ไม่ใช่แค่การ “ฟัง” อย่างเฉยเมยในสิ่งที่กำลังพูด การฟังอย่างกระตือรือร้นเกี่ยวข้องกับการให้ความสนใจอย่างเต็มที่ต่อผู้พูด เกี่ยวข้องกับการถ่ายทอดความสนใจในสิ่งที่ผู้พูดกำลังพูดโดยใช้สัญญาณทั้งทางวาจาและไม่ใช่คำพูด เช่น การสบตา การผงกศีรษะและยิ้ม การตกลงโดยพูดว่า “ใช่” หรือ “อืม” สิ่งเหล่านี้กระตุ้นให้ผู้พูดพูดต่อไป

 

การเสริมแรงเชิงบวกสำหรับผู้พูดจะอยู่ในรูปของการจดบันทึก การสรุป การขอคำชี้แจงและคำถาม การฟังอย่างตั้งใจยังให้เวลาผู้พูดในการโต้แย้งหรือคิดให้จบและหลีกเลี่ยงการขัดจังหวะ เสนอความคิดเห็นและข้อคิดเห็นและคำถามเมื่อสิ้นสุดการพูด ไม่ใช่ในขณะที่กำลังพูดอยู่

การพัฒนาการฟังอย่างกระตือรือร้นและเห็นอกเห็นใจยังช่วยสร้างและรักษาความสัมพันธ์ส่วนตัวที่ดี ในทางกลับกัน การฟังแบบไม่สนใจอาจนำไปสู่พฤติกรรมที่ไม่ดีซึ่งทำลายความสัมพันธ์ในท้ายที่สุด

ตัวอย่าง

คู่รักสามารถตีความคำพูดที่ไร้เดียงสาอย่างผิดๆ เช่น “การไม่ใช้รหัสผ่านสำหรับข้อความในโทรศัพท์มือถือเป็นสัญญาณของความไว้วางใจ” เนื่องจากเจตนาวิจารณ์พฤติกรรมของพวกเขาและสามารถตอบโต้ด้วยความโกรธและคำพูดที่ทำร้ายจิตใจได้ พฤติกรรมปกป้องที่เพิ่มขึ้นอาจส่งผลให้เกิดการหย่าร้าง

การวิเคราะห์สถานการณ์พบว่าสาเหตุของพฤติกรรมนี้เป็นการป้องกันตัวซึ่งเกิดจากความรู้สึกผิด คู่รักที่ฝึกฝนการฟังอย่างลึกซึ้งและไม่ป้องกันตัวมักจะมุ่งเน้นไปที่ความคิด ความรู้สึก และพฤติกรรมของคู่ของตน ยังมีแนวโน้มที่จะจัดเตรียมสภาพแวดล้อมที่ไม่สำคัญและปลอดภัยสำหรับคู่สมรส

การฟังแสดงให้เห็นว่าพวกเขาใส่ใจและเคารพอีกฝ่าย ในตัวอย่างข้างต้น หุ้นส่วนสามารถกลบเกลื่อนสถานการณ์โดยระบุว่าคำพูดนั้นหมายถึงการสังเกตทั่วไปและไม่ใช่การสะท้อนพฤติกรรมของบุคคลใดบุคคลหนึ่งโดยเฉพาะ

ประโยชน์ของการเป็นผู้ฟังที่ดี

การเป็นผู้ฟังที่ดีเป็นสิ่งที่ควรค่าแก่การนำไปใช้ในการสนทนาส่วนใหญ่ ผู้ฟังที่ดีทำให้ผู้อื่นรู้สึกปลอดภัยในการแสดงความคิดเห็น และสามารถลดความตึงเครียดระหว่างการสนทนาได้ อาจจะเป็นที่ชื่นชอบและพัฒนาความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นยิ่งขึ้นด้วยความเข้าใจที่ดีขึ้นเกี่ยวกับหัวข้อที่กำลังสนทนา

1. ผู้ฟังที่ดีทำให้ผู้คนรู้สึกดีขึ้น ไม่ใช่แค่คนคุยที่รู้สึกดี ผู้ฟังก็เช่นกัน การสื่อสารไม่ใช่ช่องทางเดียว เพราะผู้ฟังที่ดีจะถามคำถามปลายเปิดและแสดงความสนใจในสิ่งที่พวกเขาพูด สิ่งนี้ช่วยลดความเข้าใจผิดและสร้างความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นกับผู้คนเพราะไม่มีการโต้เถียง
2. ผู้ฟังที่ดีมีแนวคิดที่ดีขึ้นเกี่ยวกับสิ่งที่กำลังพูดเมื่อสื่อสาร บุคคลที่มีทักษะการฟังที่ดีจะสนใจที่จะเข้าใจข้อความของผู้พูดอย่างถ่องแท้มากกว่า พวกเขาให้ความสนใจกับสัญญาณทั้งทางวาจาและอวัจนภาษา และแสวงหาความกระจ่างเมื่อมีข้อสงสัยเกี่ยวกับสิ่งที่พวกเขาได้ยิน

การฟังเป็นทักษะที่สำคัญในชีวิตประจำวันและสามารถนำไปใช้ได้ในหลายๆ ด้านด้วยกัน การฟังและรับฟังอย่างเต็มที่จะช่วยปรับปรุงการสื่อสารให้ดีขึ้น การเข้าใจว่าคนอื่นพูดอะไรและเข้าใจความคิดเห็นของพวกเขาจะช่วยให้สามารถสื่อสารได้มากขึ้น และทำให้มีความเข้าใจกันมากขึ้น การฟังช่วยเพิ่มทักษะการเรียนรู้ เนื่องจากการฟังช่วยให้เข้าใจและจดจำข้อมูลได้ดีขึ้น สามารถนำไปใช้ในการศึกษาและการเรียนรู้ต่างๆ ได้