Systems Thinking คืออะไร

Systemes Thinking คืออะไร

การคิดเชิงระบบเป็นวิธีการแบบองค์รวมในการวิเคราะห์ที่มุ่งเน้นไปที่วิธีการที่ส่วนประกอบของระบบ  สัมพันธ์กันและวิธีการทำงานของระบบเมื่อเวลาผ่านไปและภายในบริบทของระบบที่ใหญ่ขึ้น การคิดเชิงระบบเกิดขึ้นในปี 1956 เมื่อศาสตราจารย์ Jay Forrester ก่อตั้ง Systems Dynamic Group ที่ Sloan School of Management ของ MIT

วิธีการคิดเชิงระบบนั้นตรงกันข้ามกับการวิเคราะห์แบบดั้งเดิม ซึ่งศึกษาระบบโดยแบ่งมันออกเป็นองค์ประกอบที่แยกจากกัน การคิดเชิงระบบสามารถนำไปใช้ในสาขาใดก็ได้ของการวิจัย และถูกนำไปใช้กับการศึกษาทางการแพทย์ สิ่งแวดล้อม การเมือง เศรษฐกิจ ทรัพยากรมนุษย์ และระบบการศึกษา

ความคิดเชิงระบบ พฤติกรรมของระบบเป็นผลมาจากผลกระทบของกระบวนการเสริมกำลังและสมดุล กระบวนการเสริมกำลังนำไปสู่การเพิ่มส่วนประกอบของระบบบางอย่าง หากการเสริมแรงไม่ถูกตรวจสอบโดยกระบวนการสมดุล อาจจะนำไปสู่การพังทลายในที่สุด กระบวนการปรับสมดุลเป็นกระบวนการที่มีแนวโน้มที่จะรักษาสมดุลในระบบใดระบบหนึ่ง

การให้ความสำคัญกับการแสดงความคิดเห็นหรือคำติชมเป็นองค์ประกอบสำคัญของการคิดเชิงระบบ ตัวอย่างเช่น ในการจัดการโครงการ ภูมิปัญญาที่แพร่หลายอาจกำหนดให้เพิ่มคนงานในโครงการที่ล้าหลัง ในทางปฏิบัติ กลยุทธ์ดังกล่าวอาจทำให้การพัฒนาช้าลงในอดีต การให้ความสนใจกับคำติชมที่เกี่ยวข้องนั้นช่วยให้ฝ่ายบริหารมองหาแนวทางแก้ไขอื่นแทนที่จะเสียทรัพยากรไปกับแนวทางที่ได้รับการพิสูจน์แล้วว่าไม่เกิดผล

การจำลองด้วยคอมพิวเตอร์ จากไดอะแกรมและกราฟต่างๆ เพื่อจำลอง แสดงตัวอย่าง และทำนายพฤติกรรมของระบบ เครื่องมือคิดเชิงระบบ ได้แก่ กราฟพฤติกรรมเมื่อเวลาผ่านไป (BOT) ซึ่งระบุการกระทำของตัวแปรตั้งแต่หนึ่งตัวขึ้นไปในช่วงเวลาหนึ่ง แผนภาพวงกลมเชิงสาเหตุ (CLD) ซึ่งแสดงความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบของระบบ โปรแกรมจำลองการบินสำหรับการจัดการซึ่งใช้โปรแกรมโต้ตอบเพื่อจำลองผลกระทบของการตัดสินใจด้านการจัดการ และโมเดลจำลองซึ่งจำลองการโต้ตอบขององค์ประกอบระบบเมื่อเวลาผ่านไป

การคิดเชิงระบบมีอะไรบ้างกี่ประเภท

ประเภทของการคิดเชิงระบบ

การคิดเชิงระบบแบ่งออกเป็น 2 ประเภท

1. การคิดระบบโดยทางตรง

• มุ่งกระทำโดยตรงมีเป้าหมายกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งไม่จำแนก รูปแบบการคิดตามพื้นฐานของมนุษย์ แต่แยกรูปแบบการคิดโดยมุ่งที่เป้าหมาย หรือวัตถุประสงค์ โดยจำแนกออกเป็น 3 แบบ
  • การคิดเพื่อรู้เข้าใจหน่วยระบบ
  • การคิดเพื่อวิเคราะห์และประเมินหน่วยของระบบ
  • การคิดเพื่อออกแบบ และก่อตั้งหน่วยระบบ

2. การคิดระบบโดยทางอ้อม

• การคิดเชิงระบบโดยอาศัยพื้นฐานแห่งการคิด เช่น การวิเคราะห์ การอุปมา อุปมัย การคิดสังเคราะห์ การคิดสร้างสรรค์ การประเมินค่า
• การคิดเชิงระบบโดยทางอ้อม การคิดเป็นพฤติกรรมทางสมองที่สมองกระทำกับวัตถุความคิด (Object of thinking) ซึ่งเรียกว่า มโนมติ (Concept) มโนมติมีหลายมติ เกิดขึ้นจากประสบการณ์ และการคิดขึ้นเองจากโลกแห่งความ เป็นจริง หรือจินตนาการจากโลกมายา

การคิดที่เป็นประโยชน์ต่อชีวิตมนุษย์มีหลายรูปแบบการคิดเชิงระบบเป็นวิธีการคิดเชิงบูรณาการเป็นการขยายขอบเขตการคิดที่มีต่อเรื่องนั้นๆ ออกไป พิจารณาเรื่องนั้นอย่างละเอียดถี่ถ้วนทุกมุมมอง เปิดโอกาสให้ความคิดได้มีการเชื่อมโยง เพื่อหาความเป็นไปได้

การคิดเชิงระบบ ( Systems Thinking )

การคิดเชิงระบบ ( Systems Thinking ) หมายถึง การคิดถึงสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ที่มองภาพรวมอย่าง เป็นระบบ มีส่วนประกอบย่อยๆ โดยอาศัยการคิดในรูปแบบ

1.การคิดระบบโดยทางตรง

มุ่งกระทำโดยตรงมีเป้าหมายกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งไม่จำแนก รูปแบบการคิดตามพื้นฐานของมนุษย์ แต่แยกรูปแบบการคิดโดยมุ่งที่เป้าหมาย หรือวัตถุประสงค์ โดยจำแนกออกเป็น 3 แบบ

• การคิดเพื่อรู้เข้าใจหน่วยระบบ
• การคิดเพื่อวิเคราะห์และประเมินหน่วยของระบบ
• การคิดเพื่อออกแบบ และก่อตั้งหน่วยระบบ

2.การคิดระบบโดยทางอ้อม

คือ การคิดเชิงระบบโดยอาศัยพื้นฐานแห่งการคิด เช่น การวิเคราะห์ การอุปมา อุปมัย การคิดสังเคราะห์ การคิดสร้างสรรค์ การประเมินค่า ฯลฯ เป็นพฤติกรรมทางสมองที่สมองกระทำกับวัตถุความคิด (Object of thinking) ซึ่งเรียกว่า มโนมติ (Concept) มโนมติของคนเราอาจมีหลายมติ ซึ่งเกิดขึ้นจากประสบการณ์ และการคิดขึ้นเองจากโลกแห่งความ เป็นจริง หรือจินตนาการจากโลกมายาก็ได้

คุณสมบัติการคิดเชิงระบบ

การคิดเชิงระบบจะมองโลกในมุมมองของระบบที่มีส่วนประกอบและองค์ประกอบที่เกี่ยวข้องกันอย่างชัดเจน

• การคิดแบบมีความเป็นองค์รวม หรือ Wholeness เป็นการประเมินองค์ประกอบของสถานการณ์หรือสภาพปัญหาของหน่วยงาน ในภาพรวมทั้งหมด
• การคิดเป็นเครือข่าย เป็นการคิดเชื่อมโยงปฏิสัมพันธ์ของระบบต่างๆ ที่ประกอบกันขึ้นมา เป็นเครือข่ายของระบบ
• คิดเป็นลำดับชั้น ระบบหนึ่งๆ อาจจะมาจากระบบย่อยๆ หลายระบบที่ประกอบกันขึ้นมา และในระบบย่อยเองก็มีความสัมพันธ์ของส่วนต่างๆ ที่เป็นองค์ประกอบของระบบ
• คิดแบบมีปฏิสัมพันธ์ต่อกัน ระหว่างระบบด้วยกัน ทั้งระบบย่อยกับระบบย่อยด้วยกัน ระบบใหญ่กับสภาพแวดล้อม การเปลี่ยนแปลงของระบบย่อยจะมีผลต่อ ระบบใหญ่ด้วย
• คิดอย่างมีขอบเขต ระบบหนึ่งๆ มาจากระบบย่อยหลายระบบ และระหว่างระบบย่อย และระบบใหญ่ต่างมีขอบเขตที่แสดงให้เห็นว่า ระบบนั้นๆ ครอบคลุมอะไรบ้าง และอะไรบ้างที่อยู่นอกเขตแดน ซึ่งในความเป็นจริงระบบก็ไม่ได้แยกเขตแดนกันอย่างเด็ดขาด แต่มีการทับซ้อน (Overlap) กันอยู่
• คิดอย่างมีแบบแผน ระบบจะต้องมีความคงที่แน่นอน เพื่อเป็นหลักประกันว่ากระบวนการทำงานทุกอย่างในทุกๆ ขั้นตอน จะไม่เบี่ยงเบนไปจากเป้าหมายโดยรวมของระบบ
• คิดอย่างมีโครงสร้าง แต่ละส่วนที่ประกอบเป็นระบบมีความเป็นตัวของตัวเอง มีความเป็นอิสระ แต่ก็มีความเชื่อมโยงกัน อย่างเหมาะสมทำหน้าที่อย่างสัมพันธ์กัน ทำงานเสริมประสานกันกับส่วน อื่นๆ เพื่อให้บรรลุเป้าหมายของระบบโดยรวม
• คิดอย่างมีการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลง ระบบต่างๆ จะมีการปรับตัว และพยายาม สร้างสภาวะสมดุล และคงความสมดุลนั้นไว้ ด้วยการจัดระบบภายในตนเอง (Self-Organize)
• คิดเป็นวงจรป้อนกลับ เป็นการคิดในลักษณะเป็นวง (Loops) มากกว่าจะเป็นเส้นตรง ทุกส่วนต่างมีการเชื่อมต่อ ทั้งโดยตรงและโดยอ้อม

System Thinking มีประโยชน์อย่างไร

ประโยชน์ของการคิดเชิงระบบต่อไปนี้เป็นประโยชน์บางประการของแนวทางการคิดเชิงระบบ

การค้นพบโอกาสใหม่

การคิดเชิงระบบสามารถช่วยค้นหาวิธีใหม่ ในการปรับปรุงประสิทธิภาพและการประหยัดทรัพยากร การศึกษาระบบขององค์กรและปฏิสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบต่าง ๆ ช่วยให้พัฒนาแนวคิดและนวัตกรรมใหม่ได้ สามารถระบุปัญหาได้อย่างรวดเร็วและทดสอบวิธีแก้ไขปัญหาเหล่านี้ใหม่

ลดผลกระทบจากความผิดพลาดให้น้อยที่สุด

ความผิดพลาดอาจเกิดขึ้นได้เมื่อตัดสินใจโดยไม่มีการวิจัยหรือวิเคราะห์ระบบอย่างเหมาะสม การคิดเชิงระบบสามารถช่วยให้คาดการณ์ผลที่ตามมาของข้อผิดพลาดในการตัดสินเพื่อช่วยลดผลกระทบต่อระบบ สิ่งสำคัญคือต้องวิเคราะห์ระบบอย่างถี่ถ้วนก่อนตัดสินใจเกี่ยวกับการจัดการ

การวางแผนที่ถูกต้อง

การทำความเข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบต่างๆ ในระบบสามารถช่วยให้วางแผนที่สำเร็จสำหรับอนาคต กำหนดเป้าหมายที่ทำได้สำหรับองค์กรตามความรู้เกี่ยวกับระบบและองค์ประกอบต่างๆ ของระบบมีปฏิสัมพันธ์กันอย่างไร อาจสร้างสิ่งนี้ให้เป็นกลยุทธ์ที่กว้างขึ้นสำหรับอนาคตของบริษัท ช่วยกระตุ้นตัวเองและเพื่อนร่วมงาน

ปรับเปลี่ยนระบบที่ผิดพลาด

รวมจุดมุ่งหมายของแผนกและโครงการต่างๆ เข้ากับการวางแผนระบบใหม่ได้ หากสังเกตว่ากิจกรรมของระบบหนึ่งสามารถส่งผลดีต่ออีกระบบหนึ่งได้ สามารถปรับเปลี่ยนการวางแผนในอนาคตเพื่อเน้นย้ำถึงความสามารถในการทำงานร่วมกัน ใช้กระบวนการที่คล้ายกันเพื่อวางแผนระบบที่เสียหายใหม่ได้

การคิดเชิงระบบตัวอย่างในชีวิตประจำวัน

การคิดเชิงระบบเป็นเครื่องมือสำหรับการทำความเข้าใจระบบที่ซับซ้อนและแก้ปัญหาที่เกี่ยวข้องกับส่วนประกอบที่เชื่อมโยงกันหลายส่วน นำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้หลากหลาย

การคมนาคมขนส่ง

ระบบขนส่งเกี่ยวข้องกับองค์ประกอบหลายอย่างที่เชื่อมต่อกัน รวมถึงยานพาหนะ ถนน ขนส่งมวลชน และสัญญาณไฟจราจร วิธีการคิดเชิงระบบสามารถช่วยปรับปรุงการขนส่งโดยพิจารณาความสัมพันธ์และวงจรป้อนกลับระหว่างองค์ประกอบเหล่านี้ การระบุพื้นที่สำหรับการปรับปรุง และการออกแบบระบบการขนส่งที่มีประสิทธิภาพและยั่งยืนมากขึ้น

การดูแลสุขภาพ

ระบบการรักษาพยาบาลเป็นระบบที่ซับซ้อนซึ่งเกี่ยวข้องกับองค์ประกอบหลายอย่าง รวมถึงโรงพยาบาล คลินิก ผู้ให้บริการประกัน ผู้ป่วย และบุคลากรทางการแพทย์ การคิดเชิงระบบสามารถใช้ในการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบเหล่านี้ ระบุจุดที่ต้องปรับปรุง และออกแบบระบบการรักษาพยาบาลที่ดีขึ้นซึ่งมีประสิทธิภาพ คุ้มค่า และผู้ป่วยเป็นศูนย์กลาง

การศึกษา

ระบบการศึกษาเป็นระบบที่ซับซ้อนซึ่งมีองค์ประกอบหลายอย่าง เช่น โรงเรียน ครู นักเรียน หลักสูตร และแหล่งทุน วิธีการคิดเชิงระบบสามารถช่วยปรับปรุงการศึกษาโดยการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบเหล่านี้ ระบุพื้นที่สำหรับการปรับปรุง และออกแบบระบบการศึกษาที่มีประสิทธิภาพและเท่าเทียมกันมากขึ้น

ความยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อม

ความยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อมเกี่ยวข้องกับปฏิสัมพันธ์ที่ซับซ้อนระหว่างกิจกรรมของมนุษย์กับสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ การคิดเชิงระบบสามารถใช้ในการวิเคราะห์วงจรป้อนกลับและความสัมพันธ์ระหว่างกิจกรรมของมนุษย์กับสิ่งแวดล้อม ระบุจุดที่ต้องปรับปรุง และออกแบบระบบที่ยั่งยืนและยืดหยุ่นมากขึ้น

การดำเนินธุรกิจ

การดำเนินธุรกิจเกี่ยวข้องกับองค์ประกอบที่เชื่อมโยงกันมากมาย รวมถึงห่วงโซ่อุปทาน กระบวนการผลิต กลยุทธ์ทางการตลาด และความสัมพันธ์กับลูกค้า วิธีการคิดเชิงระบบสามารถช่วยให้ธุรกิจเพิ่มประสิทธิภาพการดำเนินงานได้โดยการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างส่วนประกอบเหล่านี้ ระบุจุดที่ต้องปรับปรุง และออกแบบระบบธุรกิจที่มีประสิทธิภาพและประสิทธิผลมากขึ้น

โดยรวมแล้ว การคิดเชิงระบบเป็นเครื่องมืออันทรงพลังที่สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในหลายๆ ด้านของชีวิตประจำวันเพื่อปรับปรุงระบบ แก้ปัญหา และออกแบบระบบที่มีประสิทธิภาพและยั่งยืนยิ่งขึ้น

กิจกรรมการคิดเชิงระบบ

กิจกรรมเพื่อส่งเสริมการคิดเชิงระบบ

แบบฝึกหัดวงจรการคิดย้อนกลับ

สร้างแผนภาพของวงจรการคิดย้อนกลับที่คุณกำลังประสบในชีวิต เช่น วงจรของความเครียดและการผัดวันประกันพรุ่ง ระบุองค์ประกอบต่างๆของวงจรและวิธีที่องค์ประกอบเหล่านี้มีอิทธิพลต่อกันและกัน

การทำแผนการเชื่อมโยงระหว่างกัน

ระบุปัญหาหรือปัญหาที่ซับซ้อนที่กำลังเผชิญอยู่ เช่น การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศหรือความยากจน จัดทำแผนที่ความเชื่อมโยงที่แตกต่างกันระหว่างปัจจัยต่างๆ และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียที่เกี่ยวข้องในประเด็นนี้

การวางแผนสถานการณ์

สร้างสถานการณ์ที่แตกต่างกันสำหรับเหตุการณ์ในอนาคต เช่น การตัดสินใจทางธุรกิจหรือวิกฤตโลก และระบุผลที่อาจเกิดขึ้นจากแต่ละสถานการณ์ สิ่งนี้สามารถช่วยให้คาดการณ์ผลลัพธ์ที่อาจเกิดขึ้นและวางแผนสำหรับเหตุการณ์ต่างๆ

เกมการคิดเชิงระบบ

มีเกมและการจำลองมากมายทางออนไลน์ที่สามารถช่วยพัฒนาทักษะการคิดเชิงระบบ เช่น เกมเบียร์หรือเกมจำลองสภาพอากาศ

แบบฝึกหัดแบบจำลองทางจิต

ระบุและท้าทายแบบจำลองทางจิตหรือสมมติฐานความเชื่อที่คุณมีเกี่ยวกับโลก ตรวจสอบว่าแบบจำลองทางจิตมีการส่งผลต่อการรับรู้และการตัดสินใจอย่างไร และสำรวจมุมมองอื่นๆ

จุดเด่นคืออะไร

จุดเด่นของการคิดเชิงระบบคือการมองโลกในแง่ของระบบที่มีส่วนประกอบและองค์ประกอบที่เกี่ยวข้องกันอย่างชัดเจน การคิดเชิงระบบจะช่วยให้เราเข้าใจแนวคิดของการทำงานของระบบและต้นทุนการทำงานต่าง ๆ ในระบบ

มีมุมมองที่ครอบคลุม

การคิดเชิงระบบให้เรามองโลกในมุมมองที่ครอบคลุม ไม่เฉพาะปัญหาของส่วนย่อย ๆ แต่เป็นการเห็นปัญหาในมิติที่กว้างขึ้น ช่วยให้สามารถตระหนักถึงส่วนที่เป็นส่วนประกอบที่สำคัญของระบบและเชื่อมโยงกันได้อย่างเหมาะสม

การวิเคราะห์ปัญหาอย่างรอบคอบ

การคิดเชิงระบบช่วยให้เราวิเคราะห์ปัญหาอย่างรอบคอบ ไม่เพียงแค่ดูแค่ส่วนย่อยของปัญหา แต่ยังเป็นการพิจารณาผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากแนวคิดหรือการดำเนินงานต่าง ๆ ในระบบ

ช่วยให้ตัดสินใจได้ถูกต้อง

การคิดเชิงระบบช่วยให้เรามีข้อมูลที่เพียงพอเพื่อตัดสินใจได้อย่างถูกต้อง โดยการพิจารณาผลกระทบของสิ่งต่าง ๆ ในระบบ

การคิดเชิงระบบเป็นวิธีการแก้ปัญหาและการตัดสินใจที่คำนึงถึงความสัมพันธ์และปฏิสัมพันธ์ระหว่างส่วนประกอบต่างๆ ของระบบ มีอิทธิพลและส่งผลต่อกันและกัน การคิดเชิงระบบเกี่ยวข้องกับการวิเคราะห์และประเมินระบบโดยรวม แทนที่จะเน้นที่องค์ประกอบแต่ละส่วนอย่างโดดเดี่ยว แนวทางนี้สามารถใช้ได้ในหลากหลายสาขา รวมถึงธุรกิจ วิศวกรรม การดูแลสุขภาพ การศึกษา และการจัดการสิ่งแวดล้อม ซึ่งจะเป็นประโยชน์อย่างยิ่งในสถานการณ์ที่ปัญหาที่ซับซ้อนจำเป็นต้องได้รับการแก้ไข